ترمیم دندان چیست؟

ترمیم دندان، که اغلب با عنوان «پر کردن» شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین مداخلات درمانی برای مقابله با پوسیدگی دندان است؛ تجربه‌ای که تقریباً هر فردی در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شود. این فرآیند حیاتی، در کلینیک دندانپزشکی دکتر شرافتی، با بهره‌گیری از دانش و مهارت دندانپزشکان کارآزموده و استفاده از مواد ترمیمی ممتاز، به صورت روزانه ارائه می‌گردد.

اگر به دنبال بالاترین سطح کیفیت در درمان پوسیدگی دندان‌های خود هستید، این کلینیک، به عنوان پیشگام در ارائه خدمات ترمیم دندان در گرگان، آماده‌ی خدمت‌رسانی به شما عزیزان است. در راستای ارتقاء سطح آگاهی و اتخاذ تصمیمی سنجیده، امکان بهره‌مندی از ویزیت و مشاوره رایگان فراهم شده است.

هنگامی که دندانی دچار عارضه‌ی پوسیدگی می‌گردد، دندانپزشک، با دقت و ظرافت، اقدام به برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده و عفونی می‌نماید. سپس، حفره‌ی حاصله با مواد ویژه‌ای پر می‌شود. در این راستا، طیف متنوعی از مواد ترمیمی در دسترس است. دو ماده‌ی پرکاربرد در این زمینه، کامپوزیت (با رنگ سفید دندان) و آمالگام (با رنگ نقره‌ای) هستند. کامپوزیت، به دلیل تطابق رنگی با ساختار دندان، جلوه‌ای طبیعی‌تر به ارمغان می‌آورد.

از سوی دیگر، آمالگام، به واسطه‌ی استحکام و دوام بالا، گزینه‌ای مناسب برای ترمیم دندان‌های خلفی (آسیاب) به شمار می‌رود. تنوع در روش‌های ترمیم دندان، امکان انتخاب گزینه‌های متعدد برای بهبود وضعیت دندان‌های پوسیده، آسیب‌دیده و شکسته را فراهم می‌سازد. این رویکرد درمانی، نه تنها به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می‌کند، بلکه با احیای زیبایی لبخند، اعتماد به نفس افراد را نیز بهبود می‌بخشد. در نهایت، با اتکا به روش درمانی ترمیم دندان، می‌توان لبخندی جذاب و دلنشین را بازیابی نمود.

منظور از آسیب های کوچک و جزئی دندانی چیست؟

آسیب‌های جزئی دندان، به عوارضی اطلاق می‌شود که به صورت محدود و سطحی بر روی مینای دندان، این سد محافظتی ارزشمند، پدیدار می‌گردند. این آسیب‌ها، خوشبختانه، در مراحل ابتدایی، قابلیت توقف و حتی برگشت‌پذیری دارند و با مداخلات ترمیمی ساده، قابل جبران هستند. یکی از دلایل تأکید بر مراجعات دوره‌ای شش‌ماهه به مراکز دندانپزشکی، شناسایی زودهنگام همین آسیب‌های کوچک و پیشگیری از پیشرفت آن‌ها به مشکلات جدی‌تر است.

این پایش مستمر، امکان ترمیم سریع و کم‌هزینه‌تر را فراهم می‌آورد. بنابراین، با انجام ویزیت‌های منظم، می‌توان به طور مؤثر از بروز عوارض پیچیده‌تر در دهان و دندان پیشگیری نمود و یا در صورت لزوم، درمان‌های به‌موقع و مقرون‌به‌صرفه را آغاز کرد. این رویکرد پیشگیرانه، ضامن حفظ سلامت و زیبایی دندان‌ها در بلندمدت خواهد بود.

چه عواملی در بروز این آسیب‌های جزئی نقش دارند؟

عوامل متعددی می‌توانند سلامت مینای دندان را به خطر اندازند و منجر به بروز این عوارض شوند. در ذیل، به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

• پوسیدگی سطحی دندان: این نوع پوسیدگی، که در مراحل اولیه محدود به مینا است، به صورت لکه‌های سفید یا تغییر رنگ جزئی بر روی سطح دندان ظاهر می‌شود. تشخیص زودهنگام و فلورایدتراپی می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند.
• لب‌پرشدگی جزئی: ضربه‌های خفیف یا فشارهای نامناسب می‌توانند منجر به لب‌پرشدگی‌های کوچک در لبه‌های دندان شوند. این عارضه، علاوه بر ایجاد ظاهر نامطلوب، می‌تواند حساسیت دندان را نیز افزایش دهد.
• تغییر رنگ و لکه: مصرف برخی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، استعمال دخانیات و عدم رعایت بهداشت مناسب دهان می‌توانند باعث ایجاد لکه‌های سطحی و تغییر رنگ مینای دندان شوند. این تغییرات، اغلب با روش‌های بلیچینگ یا جرم‌گیری قابل رفع هستند.
• ترک‌خوردگی جزئی: فشارهای مکرر، دندان‌قروچه یا ضربه‌های ناگهانی می‌توانند منجر به ترک‌های ریز در مینای دندان شوند. این ترک‌ها، در صورت عدم درمان، می‌توانند به شکستگی‌های جدی‌تر تبدیل شوند.

درمان های اولیه آسیب های دندانی جزئی چیست؟

1. فلورایدتراپی و فیشورسیلانت تراپی

پوسیدگی‌های بسیار جزئی و در مراحل اولیه، خوشبختانه، با مداخلات به‌موقع قابل توقف و حتی برگشت‌پذیر هستند. یکی از مؤثرترین روش‌ها در این زمینه، فلورایدتراپی است. فلورایدتراپی به معنای استعمال موضعی فلوراید بر سطح دندان‌ها، اعم از دندان‌هایی که دچار پوسیدگی‌های میکروسکوپی هستند یا دندان‌های کاملاً سالم، می‌باشد.

این فرآیند، که عمدتاً در حوزه‌ی دندانپزشکی کودکان رواج دارد، برای بزرگسالان نیز منعی نداشته و می‌تواند بسیار سودمند باشد. فلوراید، با تقویت مینای دندان، از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری کرده و حتی می‌تواند فرآیند معدنی‌سازی مجدد مینا را تسریع بخشد. این روش، به عنوان ساده‌ترین راهکار ترمیمی برای دندان‌هایی که در مراحل اولیه‌ی پوسیدگی قرار دارند و پوسیدگی آن‌ها حتی با چشم غیرمسلح نیز قابل رؤیت نیست، شناخته می‌شود. این اقدام پیشگیرانه، از اهمیت بسزایی در حفظ سلامت دندان‌ها برخوردار است.

علاوه بر فلورایدتراپی، فیشورسیلانت‌تراپی نیز به عنوان یک اقدام پیشگیرانه مؤثر در نظر گرفته می‌شود. فیشورسیلانت‌ها، موادی رزینی هستند که بر روی شیارها و حفره‌های سطح جونده‌ی دندان‌ها قرار می‌گیرند و یک سد فیزیکی در برابر تجمع پلاک و باکتری‌ها ایجاد می‌کنند. این روش، به طور خاص برای پیشگیری از پوسیدگی در آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد و اغلب پس از فلورایدتراپی توصیه می‌شود، اما به تنهایی نیز قابل انجام است.

این رویکرد پیشگیرانه، به ویژه در کودکان و نوجوانان که بهداشت دهان و دندان آن‌ها ممکن است به طور کامل رعایت نشود، بسیار حائز اهمیت است. این اقدامات، در کنار رعایت بهداشت دهان و دندان، می‌توانند نقش مؤثری در حفظ سلامت و طول عمر دندان‌ها ایفا کنند.

2. ترمیم های سطحی دندانی

برداشتن پوسیدگی های بسیار جزئی و اعمال کامپوزیت به سطح دندان ها دومین درمانی است که در این مرحله انجام می شود.

منظور از آسیب های پیشرونده و متوسط چیست؟

بی‌توجهی و اهمال در قبال پوسیدگی‌های اولیه و نشانه‌های آسیب‌های جزئی دندان، می‌تواند به تدریج منجر به گسترش و تعمیق آسیب‌ها شود. در این وضعیت، پوسیدگی ممکن است تاج دندان را درگیر کرده و به ساختارهای زیرین آن، از جمله عاج و پالپ، نفوذ کند. این پیشروی، عواقب جدی‌تری را به دنبال خواهد داشت.

علائم و نشانه‌های آسیب‌های دندانی در این مرحله، طیف وسیعی را شامل می‌شود که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهد شد. این علائم، هشداری جدی برای مراجعه به دندانپزشک و دریافت درمان مناسب هستند. تأخیر در درمان، می‌تواند منجر به عوارض پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر شود.

این علائم هشدار دهنده عبارتند از:

• دندان‌درد: دردی مداوم یا متناوب که می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این درد، اغلب نشانه‌ای از درگیری عصب دندان است.
• حساسیت دندان: احساس ناخوشایند یا درد کوتاه و تیز در هنگام مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های سرد، گرم، شیرین یا ترش. این حساسیت، ناشی از تحلیل مینا یا عاج دندان است.
• درد لثه: التهاب، قرمزی، تورم یا خونریزی لثه که می‌تواند ناشی از عفونت یا تحریک لثه توسط پوسیدگی باشد. این وضعیت، می‌تواند به بیماری‌های لثه و تحلیل استخوان فک منجر شود.
• آبسه دندان و آبسه لثه: تجمع چرک در اطراف ریشه دندان (آبسه دندان) یا در بافت لثه (آبسه لثه) که با درد شدید، تورم و گاهی اوقات تب همراه است. آبسه، یک وضعیت اورژانسی دندانپزشکی است و نیاز به درمان فوری دارد.
• بوی بد دهان (هالیتوزیس): بوی نامطبوع دهان که می‌تواند ناشی از تجمع باکتری‌ها در پوسیدگی‌ها، عفونت لثه یا سایر مشکلات دهان و دندان باشد. این مشکل، می‌تواند تأثیر منفی بر روابط اجتماعی فرد داشته باشد.
• سایر علائم: علاوه بر موارد ذکر شده، علائم دیگری نیز ممکن است بروز کنند، از جمله تغییر رنگ دندان، لق شدن دندان، مشکل در جویدن غذا و تورم غدد لنفاوی گردن. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه به دندانپزشک الزامی است.

مهمترین علل ایجاد آسیب های متوسط دندانی چیست؟

آسیب‌های دندانی می‌توانند از سطحی و جزئی تا عمیق و گسترده متغیر باشند. در مواردی که آسیب‌ها به عمق ساختار دندان نفوذ کرده باشند، مداخلات ترمیمی پیچیده‌تری مورد نیاز است. در این بخش، به بررسی برخی از این آسیب‌های پیشرفته و رویکردهای درمانی مرتبط با آن‌ها می‌پردازیم. این اطلاعات، به درک بهتر چگونگی مواجهه با این مشکلات و اهمیت درمان به‌موقع کمک خواهد کرد. تشخیص دقیق نوع و شدت آسیب، بر عهده‌ی دندانپزشک متخصص است.

برخی از این آسیب‌های پیشرفته عبارتند از:

• پوسیدگی عمقی: این نوع پوسیدگی، به لایه‌های عمیق‌تر دندان، از جمله عاج و حتی پالپ (مغز دندان)، نفوذ می‌کند. در این حالت، درد شدید، حساسیت و احتمالاً عفونت نیز وجود خواهد داشت.
• خوردگی دندان (erosion): این عارضه، ناشی از تماس مکرر دندان‌ها با مواد اسیدی، مانند نوشیدنی‌های گازدار یا اسید معده، است. خوردگی، باعث از بین رفتن تدریجی مینای دندان و حساسیت آن می‌شود.
• ترک‌خوردگی عمیق (تا لایه عاج): ترک‌هایی که به لایه عاج دندان می‌رسند، می‌توانند باعث درد شدید و حساسیت دندان شوند و در صورت عدم درمان، خطر شکستگی دندان را افزایش می‌دهند.
• شکستگی‌های دندانی: شکستگی‌ها می‌توانند ناشی از ضربه، فشار زیاد یا پوسیدگی‌های پیشرفته باشند و از ترک‌های کوچک تا شکستگی‌های وسیع تاج یا ریشه دندان متغیر باشند.

ترمیم دندان‌های با آسیب‌های متوسط چیست؟

هنگامی که آسیب وارده به دندان، نسبتاً جدی بوده اما هنوز به پالپ دندان (بافت نرم داخلی دندان که شامل عصب و عروق خونی است) نرسیده باشد، می‌توان از روش‌های ترمیمی بدون نیاز به درمان ریشه (عصب‌کشی) استفاده کرد. این رویکردها، با هدف حفظ ساختار طبیعی دندان و جلوگیری از عوارض بیشتر انجام می‌شوند. در این موارد، ترمیم دندان بدون عصب‌کشی شامل موارد زیر خواهد بود:

1. پر کردن دندان

پس از رفع پوسیدگی و مواجهه با آسیب‌های جزئی تا متوسط دندان، رایج‌ترین رویکرد ترمیمی، پر کردن دندان با استفاده از مواد پرکننده‌ای نظیر کامپوزیت یا آمالگام است. این مواد، با پر کردن حفرات ایجاد شده، ساختار و عملکرد دندان را بازیابی می‌کنند. دندانپزشک، پس از زدودن بافت پوسیده، اقدام به شستشو و خشک کردن دقیق دندان می‌نماید.

سپس، بر اساس ترجیح بیمار و یا تشخیص دندانپزشک، حفرات دندان با ماده‌ی پرکننده مناسب، آکنده و ترمیم می‌گردند. این فرآیند، با هدف حفظ سلامت و یکپارچگی دندان انجام می‌پذیرد. انتخاب ماده‌ی پرکننده، بستگی به عواملی مانند محل دندان، میزان آسیب و ملاحظات زیبایی دارد.

2. باندینگ کامپوزیت

روش باندینگ دندان، به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای ترمیم دندان‌های شکسته، لب‌پر شده، ترک‌خورده (به صورت جزئی) و همچنین ترمیم خوردگی دندان شناخته می‌شود. این روش، با ایجاد پیوند قوی بین ماده‌ی کامپوزیت و سطح دندان، استحکام و زیبایی را به دندان بازمی‌گرداند. به بیان دقیق‌تر، باندینگ کامپوزیت به معنای اتصال ماده‌ی کامپوزیت به ناحیه‌ی آسیب‌دیده‌ی دندان است.

در این فرآیند، سطح دندان با مواد مخصوصی آماده‌سازی شده و سپس، لایه‌های نازکی از کامپوزیت بر روی آن قرار داده می‌شود. این لایه‌ها، با استفاده از نور خاصی سخت شده و به دندان پیوند می‌خورند. این تکنیک، علاوه بر ترمیم ساختار دندان، بهبود چشمگیری در ظاهر آن نیز ایجاد می‌کند. این روش، به دلیل حفظ ساختار طبیعی دندان و حداقل تهاجم، از محبوبیت بالایی برخوردار است.

3. اینله و آنله

اینله و انله (Inlay & Onlay) دو نوع ترمیم دندانی متمایز هستند که غالباً برای بازسازی دندان‌های خلفی (آسیاب) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روش‌ها، راه‌حل‌های مؤثری برای ترمیم آسیب‌های گسترده‌تر در این دندان‌ها ارائه می‌دهند. هنگامی که سطح جونده‌ی دندان به صورت وسیع دچار آسیب یا پوسیدگی شده باشد، برای ترمیم آن از اینله بهره گرفته می‌شود. اینله، به طور دقیق، حفره‌ی ایجاد شده در سطح جونده را پر می‌کند.

اما در شرایطی که علاوه بر سطوح جونده، لبه‌های دندانی (کاسپ‌ها) نیز درگیر آسیب شده باشند، ترمیم انله انجام می‌پذیرد. انله، سطح وسیع‌تری از دندان را پوشش می‌دهد و علاوه بر سطح جونده، کاسپ‌ها را نیز در بر می‌گیرد. این تمایز، در نحوه‌ی عملکرد و میزان پوشش این دو نوع ترمیم، اساسی است.

اینله و انله، در دسته‌ی ترمیم‌های غیرمستقیم دندانپزشکی طبقه‌بندی می‌شوند. منظور از ترمیم غیرمستقیم این است که این ترمیم‌ها در محیط آزمایشگاهی (لابراتوار) و خارج از دهان بیمار ساخته می‌شوند. این فرآیند، دقت و ظرافت بیشتری را در ساخت ترمیم‌ها فراهم می‌کند. دندانپزشک، با استفاده از مواد مخصوص، از دندان‌های آسیاب قالب‌گیری می‌کند و این قالب دقیق را به لابراتوار دندانسازی ارسال می‌نماید.

تکنسین‌های لابراتوار، با استفاده از مواد مرغوب و بر اساس قالب ارسالی، ترمیم‌های اینله یا انله را با دقت و ظرافت می‌سازند. پس از گذشت چند روز یا چند هفته، ترمیم‌های آماده شده به مطب دندانپزشکی ارسال می‌شوند تا دندانپزشک، با استفاده از چسب‌های مخصوص، آن‌ها را بر روی دندان بیمار نصب کند. این فرآیند، نیازمند دقت و مهارت بالای دندانپزشک در تطبیق دقیق ترمیم با دندان است.

مقایسه مواد آمالگام و کامپوزیت

در عرصه‌ی ترمیم دندان، انتخاب ماده‌ی مناسب برای پر کردن حفرات ناشی از پوسیدگی یا آسیب، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. در این میان، آمالگام و کامپوزیت، دو گزینه‌ی رایج هستند که هر کدام، ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارا می‌باشند. بررسی دقیق این ویژگی‌ها، به انتخاب آگاهانه‌تر بیمار و دندانپزشک کمک شایانی می‌نماید. این مقایسه، ابعاد مختلف این دو ماده را در بر می‌گیرد و به درک جامعی از آن‌ها منجر می‌شود.

مزایای ترمیم دندان با آمالگام:

• استحکام فائق: آمالگام، به دلیل ساختار فلزی خود، از استحکام و مقاومت بالاتری در برابر فشارهای ناشی از جویدن برخوردار است. این ویژگی، آن را به گزینه‌ای مناسب برای ترمیم دندان‌های خلفی (آسیاب) که تحت فشار بیشتری قرار دارند، تبدیل می‌کند.
• هزینه‌ی اقتصادی: در مقایسه با کامپوزیت، استفاده از آمالگام معمولاً با صرف هزینه‌ی کمتری همراه است. این عامل، می‌تواند برای برخی از بیماران، اولویت مهمی در انتخاب نوع ماده‌ی ترمیمی باشد.
• سرعت اجرای بالا: فرآیند پر کردن دندان با آمالگام، به طور معمول، سریع‌تر از کامپوزیت انجام می‌شود. این ویژگی، می‌تواند برای بیمارانی که زمان محدودی دارند، مزیت محسوب شود.
• اطمینان از عدم عفونت: تحقیقات متعدد، بی‌خطری و عدم وجود عوارض جانبی جدی در استفاده از آمالگام را تأیید کرده‌اند. این موضوع، به اطمینان خاطر بیماران در استفاده از این ماده کمک می‌کند.
• سهولت کاربرد برای دندانپزشک: کار با آمالگام، به دلیل ویژگی‌های فیزیکی آن، برای دندانپزشکان آسان‌تر از کامپوزیت است.

مزایای ترمیم دندان با کامپوزیت:

• زیبایی بی‌نظیر: کامپوزیت، با قابلیت همرنگی با دندان‌های طبیعی، از نظر زیبایی، برتری چشمگیری نسبت به آمالگام دارد. این ویژگی، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ترمیم دندان‌های قدامی (جلویی) که در معرض دید هستند، تبدیل می‌کند.
• حفظ ساختار دندان: در فرآیند ترمیم با کامپوزیت، نیاز کمتری به تراشیدن ساختار سالم دندان وجود دارد. این امر، به حفظ بیشتر بافت طبیعی دندان کمک می‌کند.
• تثبیت سریع: مواد کامپوزیت، با استفاده از تابش نور مخصوص، به سرعت سخت و تثبیت می‌شوند. این ویژگی، زمان درمان را کاهش می‌دهد.
• پیوند مستحکم با دندان: کامپوزیت، پیوند شیمیایی قوی با ساختار دندان برقرار می‌کند که به استحکام و دوام ترمیم کمک می‌کند و از شکستگی دندان جلوگیری می‌نماید.
• کاربردهای متنوع: کامپوزیت، امکان انجام انواع ترمیم‌های دندانی را فراهم می‌سازد و حتی می‌توان به جای تعویض کل ترمیم، تنها بخش آسیب‌دیده‌ی آن را ترمیم نمود.

با در نظر گرفتن این نکات، انتخاب بین آمالگام و کامپوزیت باید با مشورت دندانپزشک و بر اساس شرایط خاص دندان و نیازهای بیمار انجام شود. هر یک از این مواد، می‌توانند در شرایط مختلف، گزینه‌ی مناسبی باشند.

بهترین ماده برای ترمیم دندان کدام است؟

انتخاب ماده‌ی مناسب برای پر کردن دندان، تصمیمی مهم است که نیازمند بررسی دقیق عوامل گوناگون می‌باشد. پیش از گزینش بهترین ماده، توجه به چند نکته‌ی اساسی، ضروری به نظر می‌رسد. این ملاحظات، به انتخاب آگاهانه‌تر و حصول نتیجه‌ی مطلوب‌تر کمک می‌کنند. درک صحیح این عوامل، نقش بسزایی در موفقیت درمان ایفا می‌کند.

این نکات کلیدی عبارتند از:

• میزان تحمل فشار اکلوزالی: افرادی که عادت به اعمال فشار زیاد بر دندان‌ها (مانند دندان‌قروچه یا فشردن دندان‌ها) دارند، آمالگام گزینه‌ی ارجح خواهد بود؛ چرا که این ماده، از استحکام فشاری بالاتری برخوردار بوده و از شکستگی ترمیم در برابر نیروهای سنگین جویدن جلوگیری می‌کند. این ویژگی، آمالگام را به انتخابی مناسب برای دندان‌های خلفی تبدیل می‌کند.
• ابعاد حفره‌ی دندانی: در مواردی که حفره‌ی ایجاد شده در دندان بزرگ باشد، استفاده از آمالگام، به دلیل استحکام بیشتر و قابلیت تحمل نیروهای بالاتر، مناسب‌تر است. در مقابل، در شرایطی که حفره کوچک‌تر بوده و در معرض فشارهای کمتری قرار دارد، کامپوزیت عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد. این تناسب بین ماده‌ی ترمیمی و ابعاد حفره، در دوام و طول عمر ترمیم مؤثر است.
• حساسیت به فلز: در صورت وجود سابقه‌ی حساسیت یا آلرژی به فلزات موجود در آمالگام (به ویژه جیوه)، استفاده از کامپوزیت به عنوان یک راهکار جایگزین و سازگار با سیستم ایمنی بدن پیشنهاد می‌شود. این موضوع، از بروز واکنش‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند.
• احتمال عود پوسیدگی: در مواردی که احتمال پوسیدگی ثانویه (عود پوسیدگی در اطراف ترمیم) وجود داشته باشد، استفاده از آمالگام، به دلیل خاصیت سیل (مهر و موم) کنندگی آن، توصیه می‌شود. آمالگام، با پر کردن فضاهای میکروسکوپی، از تجمع پلاک و باکتری‌های عامل پوسیدگی در حاشیه‌ی ترمیم جلوگیری می‌کند. این ویژگی، به پیشگیری از پوسیدگی‌های بعدی کمک می‌کند.
• موقعیت ترمیم از نظر زیبایی: اگر دندان ترمیم‌شده در ناحیه‌ای از دهان قرار داشته باشد که در معرض دید مستقیم است (مانند دندان‌های قدامی)، استفاده از کامپوزیت، به دلیل تطابق رنگی با دندان‌های طبیعی، زیبایی بیشتری را به ارمغان می‌آورد. این موضوع، به ویژه برای افرادی که به ظاهر دندان‌های خود اهمیت می‌دهند، حائز اهمیت است.

به طور خلاصه، انتخاب بین آمالگام و کامپوزیت، مستلزم بررسی دقیق شرایط دندان، نیازهای بیمار و مشورت با دندانپزشک متخصص است. هر یک از این مواد، مزایا و معایب منحصربه‌فردی دارند که باید در فرآیند تصمیم‌گیری مد نظر قرار گیرند.

آسیب های جدی و قابل توجه (همراه با عفونت) کدامند؟

دندان‌ها، ساختارهای پیچیده‌ای هستند که از اجزای متعددی تشکیل یافته‌اند. برای درک بهتر ساختار دندان، می‌توان آن را به سه لایه اصلی تقسیم نمود. از سطح خارجی به سمت مرکز، این لایه‌ها عبارتند از: مینا، عاج و پالپ. هر یک از این لایه‌ها، وظایف و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. آسیب به هر یک از این بخش‌ها، می‌تواند پیامدهای متفاوتی را به دنبال داشته باشد. شناخت این لایه‌ها، در درک بهتر آسیب‌های دندانی و ضرورت درمان آن‌ها، مؤثر است.

این سه لایه به شرح زیر هستند:

• مینا (Enamel): خارجی‌ترین لایه دندان، ماده‌ای بسیار سخت و سفیدرنگ است که تاج دندان را می‌پوشاند و از آن در برابر آسیب‌های مکانیکی و شیمیایی محافظت می‌کند. مینا، سخت‌ترین ماده‌ی موجود در بدن انسان است.
• عاج (Dentin): لایه‌ای نرم‌تر از مینا که در زیر آن قرار گرفته و رنگی تقریباً زرد یا قهوه‌ای روشن دارد. عاج، حاوی پایانه های عصبی حساسی است که به محرک‌های مختلفی مانند درد، سرما و گرما واکنش نشان می‌دهند. این حساسیت، نقش مهمی در تشخیص مشکلات دندانی ایفا می‌کند.
• پالپ (Pulp): داخلی‌ترین بخش دندان، که شامل عروق خونی، اعصاب و سایر بافت‌های زنده دندان است. پالپ، وظیفه‌ی تغذیه‌ی دندان و انتقال پیام‌های حسی را بر عهده دارد. سلامت پالپ، برای حفظ حیات دندان ضروری است.

هنگامی که آسیب دندانی از دو لایه‌ی خارجی، یعنی مینا و عاج، عبور کرده و به پالپ برسد، معمولاً درد شدید و طاقت‌فرسایی احساس می‌شود. این درد، نشانه‌ای از درگیری عصب دندان است. اگر پالپ دچار آلودگی یا عفونت شود (که معمولاً به دلیل پوسیدگی‌های عمیق یا شکستگی‌های دندانی رخ می‌دهد)، ابتدا باید درمان ریشه (عصب‌کشی) انجام شود.

در این فرآیند، بافت آلوده یا ملتهب پالپ برداشته شده و فضای داخلی دندان پاکسازی و پر می‌شود. این اقدام، از گسترش عفونت به بافت‌های اطراف و از دست رفتن دندان جلوگیری می‌کند.

مهمترین ترمیم های مورد نیاز بعد از عفونت دندان کدامند؟

پالپ دندان، به عنوان بخش حیاتی و زنده دندان، می‌تواند در معرض عوامل مختلفی دچار آلودگی و عفونت شود. این عارضه، نیازمند مداخلات درمانی تخصصی است تا از عواقب جدی‌تر جلوگیری شود. درک عوامل مؤثر در آلودگی پالپ، برای پیشگیری و درمان به‌موقع، حائز اهمیت است. این عوامل، طیف وسیعی از آسیب‌های دندانی را شامل می‌شوند.

عواملی که می‌توانند منجر به آلودگی پالپ دندان شوند عبارتند از:

• پوسیدگی شدید و نفوذی همراه با عفونت دندان: پوسیدگی‌های عمیق که از مینا و عاج عبور کرده و به پالپ می‌رسند، می‌توانند باعث ورود باکتری‌ها و ایجاد عفونت در این بافت نرم شوند. این نوع پوسیدگی، اغلب با درد شدید و حساسیت دندان همراه است.
• شکستگی شدید و نفوذی دندان: شکستگی‌های عمیق دندان، به خصوص شکستگی‌هایی که به پالپ می‌رسند، می‌توانند راهی برای ورود باکتری‌ها و آلودگی پالپ فراهم کنند. این نوع آسیب، معمولاً ناشی از ضربه یا حوادث دیگر است.
• از دست رفتن بخش اعظم تاج دندان: از بین رفتن بخش قابل توجهی از تاج دندان، به هر دلیلی (مانند پوسیدگی شدید یا ضربه)، می‌تواند پالپ را در معرض عوامل خارجی و آلودگی قرار دهد.
• پوسیدگی ریشه دندان: پوسیدگی‌هایی که در ناحیه‌ی ریشه‌ی دندان رخ می‌دهند، به طور مستقیم می‌توانند پالپ را درگیر کرده و منجر به عفونت آن شوند. این نوع پوسیدگی، معمولاً به دلیل بیماری‌های لثه یا تحلیل لثه ایجاد می‌شود.

مهم‌ترین رویکردهای ترمیمی پس از عفونت دندان

هنگامی که پالپ دندان دچار عفونت می‌شود، رویکردهای درمانی خاصی برای حفظ دندان و رفع عفونت مورد نیاز است. در این شرایط، هدف اصلی، حذف بافت آلوده و جلوگیری از گسترش عفونت به بافت‌های اطراف است.

درمان ریشه (عصب‌کشی دندان)

درمان ریشه، به عنوان مؤثرترین روش برای ترمیم دندان‌های عفونی شناخته می‌شود. اگر درمان ریشه انجام نشود، عفونت به تمام پالپ گسترش یافته و می‌تواند منجر به آبسه‌ی دندان و لثه، عفونت استخوان فک و حتی سرایت عفونت به سایر نقاط بدن شود. این عوارض، می‌توانند بسیار جدی و خطرناک باشند. در فرآیند عصب‌کشی، متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) یا دندانپزشک عمومی، ابتدا دندان را بی‌حس کرده و سپس بافت پوسیده را برمی‌دارد.

سپس، با استفاده از ابزارهای ظریف دندانپزشکی (فایل‌ها)، بافت آلوده پالپ را خارج کرده و کانال‌های ریشه را تمیز و ضدعفونی می‌کند. در نهایت، فضای داخلی دندان با ماده‌ی خاصی (معمولاً گوتاپرکا) پر شده و دندان برای مراحل بعدی ترمیم، مانند پر کردن، بیلداپ (بازسازی تاج دندان) یا روکش دندان، آماده می‌شود. این فرآیند، با هدف حفظ دندان و جلوگیری از کشیدن آن انجام می‌پذیرد.

پر کردن دندان عصب‌کشی شده

در اکثر مواردی که دندان دچار عفونت شده و تحت درمان ریشه قرار می‌گیرد، ترمیم نهایی با پر کردن ساده انجام می‌شود. دندانپزشک، با بهره‌گیری از موادی مانند کامپوزیت، آمالگام یا سایر مواد پرکننده، دندانی که عصب‌کشی شده را پر می‌کند. این اقدام، معمولاً چند روز تا چند هفته پس از اتمام درمان ریشه انجام می‌پذیرد تا اطمینان حاصل شود که عفونت به طور کامل ریشه‌کن شده است. پر کردن دندان، از نفوذ مجدد باکتری‌ها به داخل کانال ریشه جلوگیری می‌کند.

بیلداپ و بازسازی دندان

بیلداپ، به عنوان یکی از بهترین و نوین‌ترین روش‌های ترمیم دندان پس از عصب‌کشی یا درمان ریشه شناخته می‌شود. در این روش، بدون نیاز به تراشیدن ساختار سالم دندان، تاج دندان با استفاده از موادی همچون کامپوزیت و آمالگام بازسازی می‌شود. بیلداپ، روشی محافظه‌کارانه است که حداکثر حفظ ساختار طبیعی دندان را تضمین می‌کند.

فرآیند بیلداپ دندان ممکن است کمی زمان‌بر باشد، اما در نهایت، شکل طبیعی و استحکام مطلوبی را برای دندان فراهم می‌کند. دندانپزشکان با استفاده از این تکنیک ترمیمی، نه تنها شکل و ظاهر طبیعی به دندان‌ها می‌بخشند، بلکه عملکرد دندان‌ها را نیز به حالت اولیه بازمی‌گردانند و به بهبود تکلم و جویدن غذا کمک می‌کنند. این روش، گزینه‌ای ایده‌آل برای ترمیم دندان‌های آسیب‌دیده‌ی ناشی از پوسیدگی یا شکستگی است.

روکش دندان

روکش دندان، آخرین راه‌حل برای ترمیم دندان آسیب‌دیده محسوب می‌شود. زمانی که با هیچ‌کدام از روش‌های دیگر، امکان احیا و بازسازی دندان وجود نداشته باشد، دندانپزشکان به عنوان آخرین گزینه، از روکش دندان استفاده می‌کنند. این روش، زمانی توصیه می‌شود که ساختار دندان به شدت آسیب دیده باشد.

روکش‌ها، در واقع پروتزهای دندانی هستند که جایگزین تاج دندان آسیب‌دیده می‌شوند. از این تاج‌های مصنوعی، معمولاً پس از ترمیم‌های گسترده و عمیق دندانی، مانند درمان ریشه (عصب‌کشی)، استفاده می‌شود. امروزه، تلاش بر این است که تا حد امکان، دندانِ درمانِ ریشه شده با روش بیلداپ بازسازی شود و تنها در صورت عدم امکان، از روکش استفاده گردد. این رویکرد، به حفظ بیشتر ساختار طبیعی دندان کمک می‌کند.

روکش‌ها انواع مختلفی دارند و طی یک فرآیند تهاجمی‌تر نسبت به بیلداپ نصب می‌شوند. برای قرار دادن روکش، لازم است که دور تا دور تاج دندان به میزان حدود ۲ میلی‌متر تراشیده شود (حتی اگر مینای دندان سالم باشد). این در حالی است که ترمیم دندان با بیلداپ، روشی کاملاً محافظه‌کارانه و گزینه‌ای ارجح برای ترمیم دندان‌های عصب‌کشی شده به شمار می‌رود.

آسیب های غیرقابل بازگشت

گاهی اوقات، پوسیدگی دندان آنچنان گسترده است که بخش‌های قابل توجهی از ساختار دندان از بین رفته یا دچار شکستگی‌های وسیع شده است. به عنوان مثال، ممکن است تنها ریشه‌ی دندان باقی مانده و پالپ دندان نیز دچار عفونت حاد شده باشد. در چنین شرایطی، رویکردهای ترمیمی معمول، کارایی لازم را نداشته و پس از انجام درمان ریشه (در صورت امکان)، چاره‌ای جز کشیدن دندان باقی نمی‌ماند. این وضعیت، به ویژه در مورد دندان‌های آسیاب، شایع‌تر است.

دندان‌های آسیاب، به دلیل موقعیت آناتومیکی خود در انتهای قوس دندانی و دسترسی دشوارتر به آن‌ها برای تمیز کردن و معاینه‌ی بصری، مستعد آسیب‌های گسترده‌تر و غیرقابل بازگشت هستند. عدم دسترسی آسان به این دندان‌ها و عدم مشاهده‌ی مستقیم آن‌ها توسط فرد، می‌تواند منجر به پیشرفت بی‌سر و صدای پوسیدگی و آسیب‌های دیگر شود. این امر، اهمیت معاینات دوره‌ای دندانپزشکی را دوچندان می‌کند.

پس از کشیدن دندان‌های آسیب‌دیده‌ای که دیگر قابل ترمیم نیستند، پر کردن فضای خالی ناشی از کشیدن دندان با استفاده از پروتزهای دندانی مناسب، امری ضروری است. این جایگزینی، نه تنها به بهبود ظاهر و زیبایی لبخند کمک می‌کند، بلکه از جابجایی دندان‌های مجاور و بروز مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی نیز جلوگیری می‌کند.

از جمله مهم‌ترین و بهترین گزینه‌های جایگزینی دندان‌های از دست رفته می‌توان به ایمپلنت دندان، دندان مصنوعی (پروتز پارسیل یا کامل) و بریج دندان اشاره کرد. هر یک از این روش‌ها، ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند که در مقالات جداگانه به تفصیل به آن‌ها پرداخته شده است. انتخاب روش مناسب، بستگی به شرایط بالینی بیمار، تعداد دندان‌های از دست رفته، وضعیت استخوان فک و عوامل دیگر دارد که توسط دندانپزشک متخصص تعیین می‌شود.

آیا ترمیم دندان در خانه امکان پذیر است ؟

در دنیای امروز، توصیه‌های فراوانی در خصوص ترمیم دندان در منزل به گوش می‌رسد؛ حتی در فضای مجازی نیز مقالات متعددی در این زمینه منتشر می‌شوند که روش‌هایی همچون روغن‌کشی (چرخاندن روغن در دهان) یا قرار دادن سیر بر روی دندان را به عنوان راهکارهای خانگی معرفی می‌کنند.

این قبیل روش‌ها، اغلب با تکیه بر باورهای سنتی یا اطلاعات غیرعلمی، به عنوان راهی برای درمان مشکلات دندانی مطرح می‌شوند. با این حال، باید توجه داشت که این تدابیر، صرفاً می‌توانند به کاهش موقت درد یا تسکین جزئی برخی ناراحتی‌های دندانی کمک کنند. این اقدامات، جنبه‌ی تسکینی داشته و درمانی محسوب نمی‌شوند.

مشکلات اساسی دندان، از جمله پوسیدگی دندان که فرآیندی پیچیده و پیشرونده است، یا از بین رفتن ریشه‌ی دندان که نیازمند مداخلات تخصصی است، به هیچ وجه با روش‌های خانگی قابل رفع نیستند. این عوارض، نیازمند بررسی دقیق و درمان توسط دندانپزشک متخصص هستند.

پوسیدگی دندان، ناشی از فعالیت باکتری‌ها و تخریب ساختار دندان است و نیازمند حذف بافت پوسیده و ترمیم حفره‌ی ایجاد شده با مواد مخصوص دندانپزشکی است. این فرآیند، نیازمند تجهیزات و دانش تخصصی است که در محیط دندانپزشکی فراهم است. به همین ترتیب، مشکلات مربوط به ریشه‌ی دندان، مانند عفونت یا آسیب به عصب دندان، نیازمند درمان ریشه (عصب‌کشی) یا حتی کشیدن دندان توسط دندانپزشک است.

بنابراین، اتکا به روش‌های خانگی برای درمان این مشکلات، نه تنها مؤثر نیست، بلکه می‌تواند منجر به تأخیر در درمان مناسب و تشدید مشکل نیز بشود. توصیه می‌شود در صورت بروز هرگونه مشکل دندانی، به دندانپزشک مراجعه شود تا تشخیص دقیق و درمان مناسب صورت پذیرد.

مراقبت های بعد از زیبایی دندان 

پس از انجام ترمیم‌های دندانی، رعایت یک سری نکات مراقبتی، به منظور تسریع روند بهبودی و جلوگیری از بروز عوارض احتمالی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مراقبت‌ها، شامل تدابیری در زمینه‌ی تغذیه، بهداشت دهان و دندان و مدیریت ناراحتی‌های احتمالی پس از درمان می‌باشد. رعایت این دستورالعمل‌ها، به حفظ سلامت و دوام ترمیم‌های انجام شده کمک شایانی می‌کند.

نخستین گام پس از ترمیم، پرهیز از جویدن غذا در ناحیه‌ی ترمیم‌شده به مدت حداقل ۲۴ ساعت است. این استراحت، به ماده‌ی ترمیمی فرصت کافی برای سفت شدن و استحکام یافتن می‌دهد. این امر، از جابجایی یا آسیب به ترمیم تازه انجام شده جلوگیری می‌کند.

به دلیل استفاده از مواد بی‌حسی موضعی، ممکن است تا چند ساعت اطراف دندان بی‌حس باشد؛ لذا، توصیه می‌شود در این مدت، از گاز گرفتن ناخودآگاه لب، گونه یا زبان خود اجتناب کنید. این احتیاط، از آسیب‌های ناخواسته به بافت‌های نرم دهان جلوگیری می‌کند.

تجربه‌ی اندکی ناراحتی پس از ترمیم، امری کاملاً طبیعی است. حتی ممکن است به طور موقت، تمایل به غذا خوردن کاهش یابد. این حالت، معمولاً گذرا بوده و طی چند روز برطرف می‌شود.

برای دستیابی به آسودگی بیشتر و تسکین احتمالی درد، می‌توانید با مشورت دندانپزشک خود، از داروهای مسکن مناسب استفاده کنید. مصرف خودسرانه‌ی دارو توصیه نمی‌شود و بهتر است تحت نظر پزشک باشد.

در صورتی که احساس کردید بافت اطراف دندان ترمیم‌شده اندکی تحریک شده و با درد همراه است، شستشوی دهان و لثه‌ها با آب گرم و نمک برای چند روز، می‌تواند بسیار مفید باشد. این کار، به کاهش حساسیت و التهاب احتمالی کمک می‌کند. استفاده از محلول آب نمک، یک روش سنتی و مؤثر برای کاهش التهاب و تسکین درد است.

حدود دو هفته پس از ترمیم دندان، ممکن است دندان‌ها به تغییرات دما (گرم یا سرد شدن) واکنش نشان دهند. توصیه می‌شود در این دوره‌ی بهبودی، از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های خیلی گرم یا خیلی سرد پرهیز کنید. این پرهیز، از تحریک بیش از حد دندان و ایجاد حساسیت جلوگیری می‌کند. در این بازه زمانی، استفاده از خمیر دندان‌های ضد حساسیت نیز می‌تواند مفید باشد.

بهترین ماده برای پر کردن دندان چیست؟

انتخاب ماده‌ی مناسب برای ترمیم دندان، تصمیمی سرنوشت‌ساز در موفقیت درمان است. پیش از تعیین بهترین ماده برای پر کردن دندان، لازم است ملاحظات متعددی مورد کنکاش قرار گیرد. این ملاحظات، با در نظر گرفتن ویژگی‌های هر ماده و شرایط خاص دندان، انتخابی آگاهانه را میسر می‌سازند.

۱- وسعت حفره‌ی دندانی:

به دلیل استحکام برتر آمالگام، در مواردی که حفره‌ی ایجاد شده در دندان‌های خلفی (آسیاب) که تحت فشار زیادی قرار دارند، وسیع باشد، استفاده از آمالگام توصیه می‌شود. با این وجود، پیشرفت‌های اخیر در فناوری رزین کامپوزیت، این تمایز را تا حدی کمرنگ کرده است. برخی پژوهش‌های اخیر، تفاوت اندکی بین عملکرد آمالگام و کامپوزیت در ترمیم‌های بزرگ گزارش کرده‌اند.

با این حال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۰ که نرخ پایین عدم موفقیت ترمیم کامپوزیت را نشان داد، دوام آمالگام را در ترمیم‌های وسیع‌تر، برتر ارزیابی کرد. در مواردی که ناحیه‌ی ترمیم کوچک باشد، به ویژه اگر در بخش‌هایی از دندان باشد که تحت فشار زیادی نیست، نیروی وارده به مواد ترمیمی ناچیز خواهد بود؛ بنابراین، از این منظر، تفاوتی بین آمالگام و کامپوزیت وجود ندارد.

۲- میزان فشار وارده:

یکی از عوامل اصلی ناکامی ترمیم‌های دندانی، ترک خوردن و شکستگی آن‌هاست. به همین دلیل، در مواردی که نیروی بیش از حد معمول به مواد ترمیمی وارد می‌شود، استفاده از کامپوزیت توصیه نمی‌گردد. به عنوان مثال، در بیمارانی که عادت به فشردن دندان‌ها یا دندان‌قروچه (براکسیسم) دارند، آمالگام گزینه‌ی مناسب‌تری است.

پژوهشی که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، شکستگی ترمیم را به عنوان علت اصلی عدم موفقیت ترمیم‌های کامپوزیتی ذکر کرد. این یافته، اهمیت در نظر گرفتن نیروهای اکلوزالی در انتخاب ماده‌ی ترمیمی را برجسته می‌سازد.

۳- احتمال پوسیدگی ثانویه:

در برخی افراد، به دلایل گوناگون، احتمال پوسیدگی مجدد دندان بالا است. در چنین شرایطی، وجود درز و حفره، مانند فاصله‌ی اندک بین دندان و ماده‌ی پرکننده، می‌تواند به تجمع پلاک و باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان کمک کند. آمالگام، ذاتاً خاصیت مهر و موم‌کنندگی (سیل‌کنندگی) دارد. به این ترتیب که تغییراتی در ساختار فلز رخ می‌دهد که هرگونه فضای میکروسکوپی موجود بین ماده‌ی ترمیمی و دندان را پر می‌کند.

اما در ترمیم‌های باندشونده (چسبانده شده)، مانند کامپوزیت، هنگام تابش نور مخصوص، اندکی انقباض رخ می‌دهد. بنابراین، حتی اگر کامپوزیت به طور کامل به دندان چسبیده باشد، باز هم ممکن است اندکی منقبض شده و احتمالاً فاصله‌ی میکروسکوپی بین دندان و ماده‌ی ترمیمی ایجاد شود. در مقاله‌ی ۲۰۱۵ بک، پوسیدگی مجدد دندان، دومین عامل اصلی عدم موفقیت ترمیم‌های کامپوزیتی گزارش شد.

۴- نمای ظاهری ترمیم:

کامپوزیت، همرنگ دندان است و در صورت قرار گرفتن دندان ترمیم‌شده با کامپوزیت در معرض دید، به سختی قابل تشخیص است. این ویژگی، کامپوزیت را به گزینه‌ای مطلوب‌تر و مورد پسندتر، به ویژه در نواحی قابل رؤیت دندان، تبدیل می‌کند. زیبایی ترمیم در این نواحی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در مقابل، آمالگام، تفاوت رنگ قابل توجهی با بخش طبیعی دندان اطراف خود دارد و به راحتی قابل تشخیص است.

۵- حساسیت به فلز:

آلرژی به فلزات موجود در آمالگام، به ندرت گزارش شده است. در این موارد نادر، استفاده از مواد ترمیمی کامپوزیت، تنها راهکار درمانی است. در تحقیقات انجام‌شده، کمتر از صد مورد واکنش آلرژیک به آمالگام دندان مشاهده شده است. این آمار پایین، نشان‌دهنده‌ی سازگاری بالای آمالگام با بدن اکثر افراد است.

پاسخ به سوالات متداول درباره ترمیم دندان